Wzajemne wydziobywanie piór (pterofagia) jest przejawem patologii behawioralnej występującej u drobiu, która w sprzyjających warunkach, jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie działania łagodzące (usuwające) przyczyny takiego zachowania, może przerodzić się w bardziej zaawansowaną formę, jakim jest kanibalizm.Wydziobywanie piór może w początkowej fazie przebiegać łagodnie (dziobanie końcówek piór, niszczenie struktury piór), ale w sprzyjających warunkach może łatwo przekształcić się w postać ostrą (wydziobywanie całych piór) połączoną z początkowymi objawami kanibalizmu. O ile stosunkowo łatwo jest powstrzymać wydziobywanie piór w początkowej fazie takiego zachowania, to przejście w kanibalizm jest bardzo trudne w jego zahamowaniu m.in. z powodu niezwykle szybkiego rozprzestrzeniania się wśród ptaków w stadzie.Wynikające z pterofagii straty (upadki, likwidacja poranionych ptaków) sięgają ok. 10% światowej produkcji drobiarskiej, głównie w chowie kur niosek czy kurcząt brojlerów, a w skrajnych przypadkach mogą wynieść nawet 40% stanu ptaków w stadzie.Wydziobywanie piór występuje u drobiu jako wynik stresu, pojawiającego się z różnych powodów, ale jest także przejawem dominacji silniejszych ptaków wobec tych stojących niżej w stadnej hierarchii. Takie zachowanie się ptaków można zaobserwować zarówno w chowie drobiu w pomieszczeniach zamkniętych (kurniki), jak i w chowie wolnowybiegowym. Warto pamiętać, że hierarchia wśród zwierząt jest zachowaniem naturalnym i występuje nawet między dwoma osobnikami.Przyczyn wydziobywania piór może być wiele. Znajomość ich pozwoli na wcześniejsze reagowanie zanim patologiczne zachowanie się ptaków przekształci się w postać trudną do opanowania. Wiele z tych przyczyn tkwi w prawidłowym zarządzaniu stadem drobiu i utrzymaniu właściwego środowiska, a podejmowanie prób zapobieżenia pterofagii wyłącznie poprzez zmianę programu żywienia bez usunięcia jej pierwotnych powodów może zakończyć się przykrą porażką. A oto te przyczyny i sposoby im zapobiegania:Nadmierne zagęszczenie – jest to jedna z głównych przyczyn występowania pterofagii u drobiu. Dominujące w stadzie ptaki odpędzają dziobaniem od poideł i karmideł ptaki stojące niżej w hierarchii stada, przez co zjadające mniej paszy ptaki są słabsze, mają niższą masę ciała i łatwo stają się ofiarami. Należy zadbać o odpowiednią liczbę ptaków na jednostkę powierzchni kurnika w zależności od średniej masy ciała ptaków w stadzie oraz swobodny nieskrępowany dostęp do karmideł i poideł dla wszystkich ptaków,W przypadku wielotysięcznych dużych stad można rozważyć możliwość podzielenia kurnika na kilka sektorów oddzielając je niewysokim płotem z siatki. W mniejszych stadach łatwiej ustala się prawidłowa hierarchia, co skutecznie zapobiega nadmiernemu stresowi wśród ptaków i wynikającemu z tego wydziobywaniu piór,Znudzenie z powodu braku zajęcia. Dobrym i skutecznym sposobem jest rozrzucanie ziaren zboża do ściółki, co zachęca ptaki nie tylko do grzebania, ale i do wydziobywania ziaren ze ściółki; obydwa zachowania są objawami bardzo naturalnego behawioryzmu ptaków skutecznie przeciwdziałającego wydziobywaniu piór. Bardzo ważne jest utrzymywanie suchej, łatwej do przegrzebywania ściółki, oraz okresowe dościelanie czy rozrzucanie zielonki.Mieszanie w jednym stadzie ptaków w różnym wieku lub kolorze upierzenia jest częstą przyczyną wydziobywania piór u drobiu w chowie na wolnych wybiegach. Silne zróżnicowanie ptaków w takim stadzie przyczynia się do niestabilnego utrzymywania się hierarchii, co przejawia się wystąpieniem silnego stresu u ptaków chcących dominować w takim stadzie. Nigdy nie należy dostawiać młodych (mniejszych) ptaków do stada ptaków starszych (większych),Za wysoka temperatura i wilgotność względna powietrza w kurniku. Brak komfortu cieplnego wywołuje stres u ptaków, które pobudzone zaczynają wydziobywać pióra. Należy zadbać o właściwą wentylację i schłodzenie powietrza wchodzącego do kurnika. Ważne jest też zapewnienie czystej i chłodnej wody w poidłach; ptaki niechętnie piją wodę o temperaturze powyżej 24°C.Zbyt silne natężenie światła. Nie należy stosować silnego natężenia światła zarówno dla kur niosek, jak i dla kurcząt brojlerów; jaskrawe oświetlenie sprzyja wzajemnej agresji. W przypadku kur niosek ważne jest zapewnienie nieprzerywanego, ale niezbyt jaskrawego światła przez 15-16 godzin/dobę i ok. 8-9 godzin/dobę wyraźnego zaciemnienia. W sytuacji pierwszych oznak pterofagii można wprowadzić w kurniku czerwone światło. W chowie kurcząt brojlerów warto wprowadzić trwające 2-4 godziny wyłączenia światła, co z jednej strony przyzwyczaja ptaki do ciemności, a z drugiej obniża ich stres wywołany ciągłym bytowaniem w oświetlonym kurniku. Wiadomo, ze przemienne światło (dzień) i ciemność (noc) w ciągu doby są naturalnym środowiskiem dla całego świata ożywionego.Niewłaściwa pasza lub program żywienia. Przyczyną wydziobywania piór może być niedobór makro- i mikroelementów, witamin, brak zbilansowania aminokwasów (niedoborowe białko), wysokoenergetyczna zgranulowana pasza o niskiej zawartości włókna, utrudniony dostęp do wody w poidłach

Skutki stresu cieplnego mogą być bardzo groźne dla drobiu (kurczęta brojlery, indyki, kury nioski) i w skrajnych sytuacjach nawet spowodować śmierć ptaków. Stres cieplny dotyka przede wszystkim drób utrzymywany w zamkniętych pomieszczeniach (kurnikach), gdzie nie ma on żadnej możliwości naturalnego uchronienia się przed jego zabójczymi skutkami. Zanim jednak poradzimy, jak można uchronić drób przed negatywnymi skutkami stresu cieplnego, wyjaśnijmy sobie, czym właściwie jest stres cieplny.Stres cieplny drobiu można zdefiniować jako wynik zmian w funkcjonowaniu systemów metabolicznego, hormonalnego i immunologicznego powstałych na skutek niemożności wydzielenia znacznych ilości ciepła z organizmu ptaka do środowiska zewnętrznego z powodu niekorzystnych warunków panujących w tym środowisku. Uff… Mówiąc prościej, stres cieplny to taka sytuacja, kiedy ptaki nie mogą wydalić nadmiaru ciepła ze swego organizmu z powodu zbyt wysokiej temperatury i wilgotności względnej powietrza w kurniku.Pierwszym bardzo ważnym sygnałem informującym nas o stresie cieplnym u ptaków jest większe spożycie wody; zwykle brojlery, indyki czy kury nioski wypijają dziennie dwukrotną ilość wody w stosunku do ilości spożytej paszy. W stresie cieplnym spożycie wody może zwiększyć się nawet pięciokrotnie! Ponadto woda musi być chłodna! Picie ciepłej wody (temperatura wody pow. 12° C) tylko zwiększa negatywne skutki stresu cieplnego i znacznie pogarsza sytuację. Warto przy tym wiedzieć, że jeśli temperatura wody jest wyższa niż 24° C, to kurczęta brojlery, indyki czy kury nioski piją jej bardzo mało, a nawet przestają pić wodę!W początkowej fazie stres cieplny prowadzi do zakłócenia podstawowych funkcji fizjologicznych i powoduje wewnętrzne przegrzanie organizmu. Ptaki, chcąc obronić się przed skutkami takiego stanu zaczynają zjadać mniej paszy i spowalniają wydzielanie hormonów tarczycy, odpowiedzialnych między innymi za tempo przemian metabolicznych, przez co zmniejsza się ilość ciepła powstającego w organizmie ptaków. Jeśli stan taki utrzymuje się przez dłuższy czas, to obniża się tempo wzrostu brojlerów i indyków lub spada nieśność kur niosek.Natomiast jeśli temperatura i wilgotność powietrza w kurniku jeszcze bardziej wzrastają, to stan fizjologiczny ptaków pogarsza się do tego stopnia, że na skutek wewnętrznego przegrzania następuje całkowite zakłócenie podstawowych funkcji organizmu, czyli śmierć.Kluczowymi czynnikami niekorzystnego środowiska wywołującego stres cieplny u drobiu są zatem zbyt wysoka temperatura oraz duża wilgotność względna powietrza w kurniku. Kurczęta brojlery, indyki czy kury nioski do swojego naturalnego rozwoju i produkcji potrzebują optymalnej temperatury i wilgotności względnej powietrza w kurniku.W okresie upałów należy więc przede wszystkim starać się obniżyć temperaturę i wilgotność względną powietrza w kurniku poprzez odpowiednio intensywną wentylację! Doskonałym rozwiązaniem jest równoległe użycie systemów schładzających powietrze wchodzące do kurnika przez otwory nawiewne. Warto też wiedzieć, że pomimo intensywnej wentylacji, a nawet schładzania powietrza, tempo wzrostu brojlerów i indyków czy nieśność kur niosek mogą być niższe. Nasze działania służą wtedy przede wszystkim ulżeniu ptakom i zapobieganiu powstawania ekstremalnych zagrożeń prowadzących do ich śmierci.Ważnym elementem zapobiegania skutkom stresu cieplnego jest zmniejszenie obsady w rzutach kurcząt brojlerów czy indyków prowadzonych w okresie letnich upałów. Mniejsza liczba ptaków w kurniku to mniej wydzielanego przez nie ciepła, a tym samym bardziej efektywne usuwanie ciepłego i wilgotnego powietrza z kurnika oraz schładzanie powietrza wchodzącego do kurnika.Podsumujmy zatem, co należy zrobić, aby zapobiec negatywnym skutkom stresu cieplnego:zmniejszyć obsadę w rzutach kurcząt brojlerów i indyków w okresie letnim,intensywnie wentylować kurnik usuwając gorące powietrze zawierające dużą ilość wilgoci,schładzać powietrze wchodzące do kurnika przez otwory nawiewne,zamgławiać powietrze w kurniku poprzez rozpylanie bardzo drobnych kropel wody,schładzać wodę do picia; temperatura wody w poidłach powinna wynosić ok. 12° C,zmienić program żywienia: pasza z mniejszą zawartością węglowodanów, większą zawartością białka i tłuszczu,podawać paszę w chłodniejszych okresach dnia (mniejsze natężenie temperatury),wprowadzić dodatkową suplementację diety elektrolitami, witaminami (witaminy C i E) i mikroelementami.  Więcej o stresie cieplnym i sposobach zapobiegania jego skutkom znajdziesz w:

Kontaktowe zapalenie skóry poduszki stopy (ang. foot pad dermatitis FPD) najczęściej występuje u kurcząt brojlerów i indyków i przynosi poważne straty producentom drobiu z powodu wolniejszego tempa wzrostu kurcząt i indyków oraz gorszego wykorzystania paszy. Chorobowym zmianom skóry poduszki stopy współtowarzyszą zmiany na tylnej stronie stawu skokowego oraz stany zapalne skóry na piersiach kurcząt brojlerów i indyków w okolicy mostka. Przypadki FDP mają negatywny wpływ na jakość rzeźną tuszek, a tym samym na ich wartość handlową.Liczba przypadków zapalenia skóry poduszki stóp jest ważnym elementem oceny utrzymania odpowiednio wysokiego standardu dobrostanu drobiu w odchowywanym stadzie. Dobrostan kurcząt jest kontrolowany przez ubojnie zgodnie z Instrukcją GLW z lipca 2017 r. w sprawie postępowania przy przeprowadzaniu kontroli dobrostanu brojlerów kurzych w gospodarstwie na podstawie badania poubojowego.Leczenie choroby jest trudne i zazwyczaj spóźnione. Jak więc można zapobiegać zapaleniom skóry poduszki stopy?sprawdź stan podłoża; ściółka powinna być sucha (dościelanie), kluczowym elementem jest właściwy poziom wilgotności powietrza w kurniku,sprawdź parametry mikroklimatu (wilgotność i temperatura powietrza w kurniku),dbaj o sprawne działanie systemów ogrzewania i właściwą wentylację w kurniku, szczególnie w okresie jesienno-wiosennym sama wentylacja bez ogrzewania nie pozwala na utrzymanie suchej ściółki,sprawdź, czy system pojenia jest szczelny i prawidłowo ustawiony (wysokość poideł), sprawdź, czy nie masz zbyt dużego zagęszczenie ptaków,pasza musi być dobrze zbilansowana (obniżony poziom białka i zwiększenie udziału wolnych aminokwasów, niższy poziom potasu, spowolnienie procesu uwalniania amoniaku poprzez stosowanie dodatku kwaśnego węglanu sodu NaHCO3dbaj o stan zdrowia ptaków (zapobieganie biegunkom, wodniste odchody), stosowanie preparatów mikrobiologicznych zawierających bakterie saprofitycznych (np. Lactobacillus sp., Bifidobacter sp.), które wypierają na zasadzie konkurencji chorobotwórcze drobnoustroje, stosowanie dodatku kwasu salicylowego działa biobójczo, dezynfekująco, wiąże amoniak i pobudza proces regeneracji skóry właściwej na stopach,Więcej o FPD znajdziesz w poniższych artykułach: