Skutki stresu cieplnego mogą być bardzo groźne dla drobiu (kurczęta brojlery, indyki, kury nioski) i w skrajnych sytuacjach nawet spowodować śmierć ptaków. Stres cieplny dotyka przede wszystkim drób utrzymywany w zamkniętych pomieszczeniach (kurnikach), gdzie nie ma on żadnej możliwości naturalnego uchronienia się przed jego zabójczymi skutkami. Zanim jednak poradzimy, jak można uchronić drób przed negatywnymi skutkami stresu cieplnego, wyjaśnijmy sobie, czym właściwie jest stres cieplny.

Stres cieplny drobiu można zdefiniować jako wynik zmian w funkcjonowaniu systemów metabolicznego, hormonalnego i immunologicznego powstałych na skutek niemożności wydzielenia znacznych ilości ciepła z organizmu ptaka do środowiska zewnętrznego z powodu niekorzystnych warunków panujących w tym środowisku. Uff… Mówiąc prościej, stres cieplny to taka sytuacja, kiedy ptaki nie mogą wydalić nadmiaru ciepła ze swego organizmu z powodu zbyt wysokiej temperatury i wilgotności względnej powietrza w kurniku.

Pierwszym bardzo ważnym sygnałem informującym nas o stresie cieplnym u ptaków jest większe spożycie wody; zwykle brojlery, indyki czy kury nioski wypijają dziennie dwukrotną ilość wody w stosunku do ilości spożytej paszy. W stresie cieplnym spożycie wody może zwiększyć się nawet pięciokrotnie! Ponadto woda musi być chłodna! Picie ciepłej wody (temperatura wody pow. 12° C) tylko zwiększa negatywne skutki stresu cieplnego i znacznie pogarsza sytuację. Warto przy tym wiedzieć, że jeśli temperatura wody jest wyższa niż 24° C, to kurczęta brojlery, indyki czy kury nioski piją jej bardzo mało, a nawet przestają pić wodę!

W początkowej fazie stres cieplny prowadzi do zakłócenia podstawowych funkcji fizjologicznych i powoduje wewnętrzne przegrzanie organizmu. Ptaki, chcąc obronić się przed skutkami takiego stanu zaczynają zjadać mniej paszy i spowalniają wydzielanie hormonów tarczycy, odpowiedzialnych między innymi za tempo przemian metabolicznych, przez co zmniejsza się ilość ciepła powstającego w organizmie ptaków. Jeśli stan taki utrzymuje się przez dłuższy czas, to obniża się tempo wzrostu brojlerów i indyków lub spada nieśność kur niosek.

Natomiast jeśli temperatura i wilgotność powietrza w kurniku jeszcze bardziej wzrastają, to stan fizjologiczny ptaków pogarsza się do tego stopnia, że na skutek wewnętrznego przegrzania następuje całkowite zakłócenie podstawowych funkcji organizmu, czyli śmierć.

Kluczowymi czynnikami niekorzystnego środowiska wywołującego stres cieplny u drobiu są zatem zbyt wysoka temperatura oraz duża wilgotność względna powietrza w kurniku. Kurczęta brojlery, indyki czy kury nioski do swojego naturalnego rozwoju i produkcji potrzebują optymalnej temperatury i wilgotności względnej powietrza w kurniku.

W okresie upałów należy więc przede wszystkim starać się obniżyć temperaturę i wilgotność względną powietrza w kurniku poprzez odpowiednio intensywną wentylację! Doskonałym rozwiązaniem jest równoległe użycie systemów schładzających powietrze wchodzące do kurnika przez otwory nawiewne. Warto też wiedzieć, że pomimo intensywnej wentylacji, a nawet schładzania powietrza, tempo wzrostu brojlerów i indyków czy nieśność kur niosek mogą być niższe. Nasze działania służą wtedy przede wszystkim ulżeniu ptakom i zapobieganiu powstawania ekstremalnych zagrożeń prowadzących do ich śmierci.

Ważnym elementem zapobiegania skutkom stresu cieplnego jest zmniejszenie obsady w rzutach kurcząt brojlerów czy indyków prowadzonych w okresie letnich upałów. Mniejsza liczba ptaków w kurniku to mniej wydzielanego przez nie ciepła, a tym samym bardziej efektywne usuwanie ciepłego i wilgotnego powietrza z kurnika oraz schładzanie powietrza wchodzącego do kurnika.

Podsumujmy zatem, co należy zrobić, aby zapobiec negatywnym skutkom stresu cieplnego:

• zmniejszyć obsadę w rzutach kurcząt brojlerów i indyków w okresie letnim,
• intensywnie wentylować kurnik usuwając gorące powietrze zawierające dużą ilość wilgoci,
• schładzać powietrze wchodzące do kurnika przez otwory nawiewne,
• zamgławiać powietrze w kurniku poprzez rozpylanie bardzo drobnych kropel wody,
• schładzać wodę do picia; temperatura wody w poidłach powinna wynosić ok. 12° C,
• zmienić program żywienia: pasza z mniejszą zawartością węglowodanów, większą zawartością białka i tłuszczu,
• podawać paszę w chłodniejszych okresach dnia (mniejsze natężenie temperatury),
• wprowadzić dodatkową suplementację diety elektrolitami, witaminami (witaminy C i E) i mikroelementami.  

Więcej o stresie cieplnym i sposobach zapobiegania jego skutkom znajdziesz w: