W ostatnim tygodniu (05-11.01.2023) GIW potwierdził wystąpienie w Polsce kolejnych 7 ognisk grypy ptaków (11 ognisk od początku roku): cztery ogniska w woj. wielkopolskim, po jednym w woj. łódzkim, lubuskim i kujawsko-pomorskim. Łącznie od początku roku ubojowi i utylizacji poddano ponad 192,7 tys. sztuk drobiu, z czego w chowie fermowym 89,0 tys. indyków rzeźnych, 41 tys. kaczek i 62,6 tys. kur niosek oraz 84 szt. drobiu (kaczki i inne gatunki) w dwóch gospodarstwach. W krajach UE (oprócz Polski) stwierdzono w styczniu br. 27 ognisk grypy ptaków (14 we Francji, 7 w Czechach, 3 w Niemczech, 2 na Węgrzech i 1 w Danii).  

Warto przypomnieć, że w samym tylko grudniu ub.r. stwierdzono w Polsce 32 ogniska grypy ptaków w chowie drobiu (w całym 2022 r. stwierdzono w Polsce 68 ognisk grypy ptaków). We wszystkich krajach UE stwierdzono w całym ub.r. 2270 ognisk grypy ptaków, w tym m.in. 1589 ognisk we Francji (70% wszystkich ognisk w UE), 280 ognisk na Węgrzech (12% wszystkich ognisk w UE) oraz 93 ogniska w Niemczech.

Analitycy rynku drobiarskiego przewidują, że w 2023 r. mogą pojawić się ogniska grypy ptaków na fermach drobiu w Brazylii, największym eksporterze mięsa drobiowego na świecie. Do takich prognoz skłaniają pierwsze przypadki ognisk grypy ptaków w chowie fermowym drobiu w krajach Ameryki Płd. i Środkowej (Meksyk, Chile), rozpoczynające się wkrótce wiosenne przeloty dzikich ptaków nad tym kontynentem oraz coraz więcej przypadków grypy ptaków wśród dzikiego południowoamerykańskiego ptactwa (m.in. tysiące martwych dzikich ptaków zarażonych wirusem grypy ptaków znajdowanych na południowoamerykańskich plażach).

W związku z tą sytuacją służby inspekcji weterynaryjnej w Brazylii apelują o wzmożenie procedur bioasekuracji w chowie fermowym drobiu. Jeśli mimo to dojdzie do zakażeń brazylijskiego drobiu wirusem grypy ptaków, może to mieć istotny wpływ na globalny eksport mięsa drobiowego oraz ceny drobiu na światowych rynkach, w tym także w UE. Wielkość i skala zmian będzie zależała od rozmiarów ewentualnego zakażenia drobiu w brazylijskich fermach wirusem grypy ptaków.

Przedstawiciele sieci handlowych obawiają się, czy klienci zgodzą się na wyższe ceny produktów drobiarskich proponowane przez przemysł, który argumentuje swoje decyzje znaczącym wzrostem kosztów produkcji. Z przeprowadzonych analiz przez handlowców wynika bowiem, że sprzedaż bardzo wielu produktów jest zdecydowanie niższa od dotychczasowej, głównie właśnie z powodu wyższych cen sprzedaży.

Wprawdzie nadal klienci zwracają uwagę na jakość kupowanych produktów, ale w sytuacji znaczącego wzrostu inflacji to cena stała się w jeszcze większym stopniu czynnikiem decydującym w znacznej mierze o kupowaniu danych produktów i wpłynęła w zauważalny sposób na ilość kupowanych towarów: klienci kupują wyraźnie mniej i szukają przede wszystkim tańszych produktów. Trudno się dziwić właścicielom sieci handlowych, którzy w nadchodzącym roku muszą pogodzić się nie tylko z mniejszą marżą, ale także z mniejszym zyskiem ogółem.

Natomiast bardzo groźnym problemem dla producentów drobiu w skali globalnej pozostaje szalejąca praktycznie na całym świecie grypa ptaków. O nowych ogniskach tej śmiertelnej choroby informują służby inspekcji weterynaryjnej już nie tylko w Europie, Azji lub Ameryce Płn., ale ostatnio także w Meksyku czy Chile (Ameryka Płd. i Środkowa). W Polsce na przełomie 2022/23 potwierdzono 9 nowych ognisk grypy ptaków (ponad 100 tys. zarażonych ptaków)

Francuskie Ministerstwo Rolnictwa obawia się, że ubój ptaków w zakażonych fermach zachwieje dotychczasowym rytmem dostaw żywca do ubojni, a tym samym spowoduje zakłócenie rytmu dostaw mięsa drobiowego czy wyrobów drobiarskich do sieci handlowych.

Są to prawdopodobnie nieco przesadzone obawy, bowiem kraje europejskie ciągle notują nadwyżkę produkcji mięsa drobiowego w stosunku do popytu. Wg danych DG AGRI EU Agricultural Outlook nadwyżka produkcji mięsa drobiowego w stosunku do konsumpcji w 2022 r. wyniosła 10% (13,176 mln ton vs. 12,005 mln ton), natomiast prognoza na 2023 r. przewiduje nadwyżkę produkcji mięsa drobiowego w stosunku do konsumpcji o 9% (13,122 mln ton vs. 12,017 mln ton).

Eksperci OECD i FAO przewidują, że do 2031 r. eksport mięsa drobiowego będzie stanowił 40% eksportu mięsa ogółem na świecie. Jednocześnie wartość eksportowanego mięsa drobiowego wzrośnie z 25 mld USD rocznie do 27 mld USD w 2031 r. Oznacza to wzrost eksportu mięsa drobiowego o 7,5% w porównaniu do eksportu w 2022 r., gdy wyniósł on 16,08 mln ton.

Głównymi eksporterami mięsa drobiowego będzie Brazylia, USA, Ukraina i Chiny, natomiast najważniejszymi importerami będą kraje azjatyckie, w których po okresie pandemii COVID-19 i ze względu na walory zdrowotne zdecydowanie wzrośnie konsumpcja mięsa drobiowego. W wielu krajach impulsem wzrostu importu mięsa drobiowego będzie konieczność zapewnienia na rynku podaży zgodnej z wzrastającym popytem, ponieważ ogniska grypy ptaków spowodowały spadek produkcji kurcząt brojlerów.

Eksport mięsa drobiowego z Brazylii i USA będzie stanowił ok. 2/3 światowego eksportu w 2031 r. Dzięki łatwemu dostępowi do tanich pasz oraz korzystnemu kursowi brazylijskiej waluty eksport mięsa drobiowego przez ten kraj wyniósł w 2022 r. ponad 4 mln ton. Status najważniejszego eksportera mięsa drobiowego Brazylia utrzyma przez najbliższe dziesięciolecie i osiągnie w 2031 r. poziom 5 mln ton rocznie.

Istnieje znaczne prawdopodobieństwo, że spadek produkcji mięsa drobiowego na Ukrainie z powodu toczącej się tam wojny i wynikający z tego spadek eksportu zostanie pokryty zwiększoną produkcją i eksportem z Tajlandii i Turcji.

Eksport mięsa drobiowego z krajów UE będzie również wzrastał z powodu większego importu przez niektóre kraje afrykańskie. Spodziewane jest też złagodzenie obostrzeń importowych na mięso drobiowe w UK, co zachęci eksporterów z UE do zwiększenia sprzedaży na brytyjskim rynku.

W ostatnim dniu starego roku 2022 r. Inspekcja Weterynaryjna potwierdziła dwa nowe ogniska grypy ptaków (obecność wysoce zjadliwego szczepu H5N1 wirusa grypy ptaków):

·        nr 64 – ferma w Giżycach, pow. ostrzeszowski (6,5 tys. kaczek),

·        nr 64 – ferma w Wilczynie, pow. szamotulski (10,2 tys. indyków)

W związku z nasilającymi się w ostatnim czasie na terenie Polski przypadków (ognisk) zakażenia drobiu wysoce zjadliwym szczepem H5N1 wirusa grypy ptaków władze administracyjne, sanitarne i samorządowe apelują do właścicieli ferm drobiarskich oraz gospodarstw utrzymujących drób o wzmożoną ostrożność i zastosowanie rygorystycznych zasad bioasekuracji, w tym przede wszystkim:

·        ograniczenie kontaktu drobiu z dziki ptakami, w tym ograniczenie dostępu do otwartych zbiorników wody (stawy, jeziora, strumienie itp.), najlepiej poprzez utrzymywanie drobiu w pomieszczeniach zamkniętych,

·        zobowiązać wszystkich pracowników mających kontakt z drobiem do zmiany odzieży i obuwia, stosować dezynfekcję wszystkich przedmiotów wprowadzanych na teren fermy,

·        nie wwozić lub wywozić jakiegokolwiek drobiu na teren fermy lub gospodarstwa utrzymujących drób,

·        wykluczyć wstęp osób postronnych na teren fermy lub gospodarstwa do pomieszczeń, gdzie utrzymywanych jest drób.

Coraz częstsze przypadki zakażenia drobiu wirusem grypy ptaków stawiają pod znakiem zapytania zasadność utrzymywania drobiu na fermach lub w gospodarstwach z dostępem do wolnego wybiegu. Apele o wycofanie się z tego rodzaju chowu drobiu pojawiają się we wszystkich krajach UE. 

GIW poinformował 29 grudnia br. o kolejnych siedmiu nowych ogniskach grypy ptaków w Polsce (we wszystkich ogniskach wykryto wysoce zjadliwy szczep H5N1 wirusa grypy ptaków):

·        ognisko nr 57 – ferma w Będzielinie, pow. łódzki wschodni (11,45 tys. kaczek),

·        ognisko nr 58 – ferma w Cieślach, pow. pleszewski (46,95 tys. kaczek),

·        ognisko nr 59 – ferma w Wojsławicach, pow. zduńskowolski (8,18 tys. kaczek),

·        ognisko nr 60 – ferma w Grabinie, pow. łaski (1,12 tys. kaczek),

·        ognisko nr 61 – ferma w Podzborowie, pow. kaliski (14,71 tys. kaczek),

·        ognisko nr 62 – chów przyzagrodowy w Wysokiej, pow. zawierciański (55 drobiu różne gatunki),

·        ognisko nr 63 – ferma w Kaczkach Plastowych, pow. turecki (12,20 tys. kaczek).

Należy podkreślić, że w potwierdzonych w grudniu br. 28 ogniskach wirus H5N1 grypy ptaków zaatakował kaczki w 14 fermach (50% potwierdzonych ognisk), indyki w 5 fermach, kury nioski w 3 fermach, różne gatunki drobiu w 3 gospodarstwach (chów przydomowy), gęsi w 2 fermach oraz różne gatunki drobiu w 1 fermie.

W całym 2023 r. (do dn. 29 grudnia) potwierdzono zakażenia wirusem grypy ptaków w 23 fermach kaczek, 15 fermach indyków, 8 fermach kur niosek i 7 fermach gęsi (48% to fermy drobiu wodnego). Pozostałe 10 ognisk wystąpiło w gospodarstwach i fermach utrzymujących różne gatunki drobiu. Nie stwierdzono żadnego ogniska grypy ptaków na fermach kurcząt brojlerów. Ubojowi z konieczności i utylizacji poddanych zostało ok. 2 mln szt. drobiu.

W Polsce w 2022 r. do dnia 25 grudnia potwierdzono 56 ognisk grypy ptaków w fermowym i przydomowym chowie drobiu. W okresie pierwszych czterech miesięcy (styczeń-kwiecień) potwierdzono 30 ognisk grypy ptaków. Wysoce zjadliwy szczep H5N1 wirusa grypy ptaków zaatakował kaczki w 9 fermach (96,2 tys. szt.), indyki rzeźne w 7 fermach (335,8 tys. szt.), kury nioski w 3 fermach i w 4 gospodarstwach (671,1 tys. szt.), gęsi hodowlane w 4 fermach (28,8 tys. szt.) oraz drób różne gatunki w 2 fermach i w 1 gospodarstwie (63,3 tys. szt.).

W maju i czerwcu nie stwierdzono żadnego ogniska grypy ptaków, natomiast w lipcu 4 ogniska (kury nioski w 2 fermach i 1 gospodarstwie – 108,1 tys. szt. oraz gęsi w 1 fermie – 8,0 tys. szt.) i 1 ognisko we wrześniu (różne gatunki na 1 fermie – 1,7 tys. szt.).

Prawdziwy wysyp ognisk grypy ptaków zanotowano w grudniu br.; od 7 do 25 grudnia ogniska grypy ptaków stwierdzono w 19 fermach i 2 gospodarstwach. Wirus zaatakował kaczki w 9 fermach (148,1 tys. szt.), indyki rzeźne w 4 fermach (113,7 tys. szt.), kury nioski w 3 fermach (254,8 tys. szt.), gęsi w 2 fermach (9,8 tys. szt.), różne gatunki drobiu w 1 fermie (61,8 tys. szt.) i w 2 gospodarstwach (64 szt.).

Łącznie w 56 ogniskach grypy ptaków w Polsce w 2022 r. ubojowi z konieczności i utylizacji poddano 1,91 mln szt. drobiu (do 27 grudnia br.). Dla porównania w 2021 r. w Polsce stwierdzono 403 ogniska grypy ptaków, a ubojowi z konieczności i utylizacji poddano 14,2 mln szt. drobiu (różne gatunki).

Interesującym jest fakt, że w 2022 r. wirus grypy ptaków stwierdzono wyłącznie na fermach utrzymujących dorosłe ptaki, inaczej jak w 2021 r., kiedy grypa ptaków zaatakowała również kurczęta brojlery w chowie fermowym (2,3 mln szt.). 

Ofensywa grypy ptaków trwa nadal. Zjadliwy wirus grypy ptaków atakuje drób w kolejnych fermach na terenie Polski. GIW poinformował o dwóch nowych ogniskach HPAI (nr 48 i 49): 21 grudnia wyniki badań potwierdziły zakażenie wirusem H5N1 grypy ptaków stado indyków (55,8 tys. szt.) w miejscowości Nowosielec, pow. łosicki, natomiast 22 grudnia zakażenie wirusem H5N1 stwierdzono w stadzie gęsi (24,3 tys. szt.) w miejscowości Palaty, pow. ostrzeszowski.

Krajowa Rada Izb Rolniczych postuluje w liście do polskich władz o wstrzymanie importu zbóż i rzepaku wyprodukowanych niezgodnie z europejskimi standardami, które często na granicy są deklarowane jako zboża „techniczne”. Polskim rolnikom chodzi o nie zawsze legalny import zbóż i rzepaku z Ukrainy, którymi zapełniane są magazyny zbożowe w Polsce, a co powoduje zarówno kłopoty ze sprzedażą zbóż i rzepaku wyprodukowanych w Polsce, jak i presję na cenę skupu zbóż i rzepaku wyprodukowanych zgodnie z zasadami obowiązującymi w UE.

Zdarza się też, że na granicy z Polską importowane z Ukrainy zboża i rzepak są deklarowane jako transport tranzytowy z docelową dostawą np. do krajów afrykańskich, a w jakiś dziwny sposób nie opuszczają granic naszego kraju i są wykorzystywane np. do produkcji pasz. W związku z tym rolnicy z KRIR postulują wprowadzenie kaucji dla tranzytowego przewozu zbóż z Ukrainy, która ulegałaby konfiskacie w przypadku pozostawienia tego zboża w Polsce.

KRIR argumentuje w swoim postulacie, że bark kontroli importowanych zbóż i rzepaku stanowi zagrożenie dla zdrowia nie tylko zwierząt, ale także ludzi, którzy konsumują żywność wyprodukowaną z udziałem surowców nie zawsze odpowiadających pod względem jakości zgodnej z wymogami UE.

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności EFSA twierdzi, że w bieżącym roku wirus grypy ptaków niszczy stada drobiu w krajach UE z siłą, jakiej nigdy przedtem nie notowano. Jesienią br. wirus zaatakował o 35% więcej stad aniżeli miało to miejsce w ub.r. W 37 europejskich krajach z powodu grypy ptaków wybito w ostatnich miesiącach ok. 50 mln szt. drobiu. Prawdopodobnie liczba ta jest znacznie wyższa, ponieważ nie obejmuje stad wybitych prewencyjnie.

Mniejsza liczba kur niosek jest jedną z głównych przyczyn znacznego wzrostu cen sprzedaży jaj w Polsce, które zdrożały od sierpnia br. o 75% (w sierpniu 40 gr/jajo kl. M z chowu klatkowego, w grudniu 70 gr/jajo kl. M z chowu klatkowego). Jak twierdzi KIPDiP, pogłowie kur nieśnych w Polsce zmalało w ciągu ostatniego roku o 24%.

Mniejsza podaż jaj występuje także w innych krajach UE, np. w Niemczech pogłowie kur niosek jest mniejsze o 50%, natomiast we Włoszech o 42%. Warto jednak zauważyć, że cena sprzedaży jaj w Niemczech jest o prawie 13% niższa w porównaniu do ceny sprzedaży jaj w Polsce.

Jak podaje FAO, produkcja jaj na świecie wzrosła w ciągu ostatnich 30 lat o 100%. W 2020 r. światowa produkcja jaj wyniosła 86 mln ton/rok, o 26% więcej aniżeli w 2010 r. (64 mln ton/rok). Największym producentem jaj na świecie są Chiny (30 mln ton/rok), następnie USA (6,6 mln ton/rok) i Indie (6,3 mln ton/rok).

Warto podkreślić, że w skali globalnej ponad 84% kur niosek jest utrzymywanych w klatkach, 12,4% w kurnikach ściółkowych bezklatkowych, a 3,4% kur ma dostęp do wolnych wybiegów. W krajach UE prawie 45% kur niosek jest utrzymywane nadal w klatkach wzbogaconych.

Wysoce zjadliwy wirus H5N1 grypy ptaków spowodował zakażenie drobiu w 6 nowych miejscach na terenie Polski. Po ogniskach w pow. namysłowskim (ogniska grypy ptaków nr 36, 37 i 38) Inspekcja Weterynaryjna potwierdziła kolejne ogniska grypy ptaków:

·       nr 39 – Nowopole, pow. lipnowski (13,0 tys. indyków),

·       nr 40 – Borki, pow. piski (19,9 tys. indyków),

·       nr 41 – Kaniwola, pow. łęczyński (39,6 tys. kaczek),

·       nr 42 – Skrzany, pow. gostyniński (61,8 tys. drobiu różnych gatunków),

·       nr 43 – Kociołki, pow. sieradzki (13,4 tys. kaczek),

·       nr 44 – Międzychód, pow. iławski (25 tys. indyków).

Od początku 2022 r. w 44 ogniskach grypy ptaków na terenie Polski poddano do 19 grudnia ubojowi i utylizacji łącznie ponad 1,7 mln szt. drobiu.

Na terenie całej Europy Inspekcja Weterynaryjna potwierdziła od początku 2022 r. wystąpienie 2174 ognisk grypy ptaków na komercyjnych fermach drobiu. W UE stwierdzono 1756 ognisk grypy ptaków na fermach drobiu w 24 krajach: najwięcej ognisk wystąpiło we Francji (1502), następnie na Węgrzech (287) i w Niemczech (92). Ostatnie potwierdzone ognisko wykryto na Cyprze na początku grudnia br.

W USA 16 grudnia stwierdzono kolejne piąte ognisko grypy ptaków na fermie (1,4 mln kur niosek) w stanie Colorado. Od początku 2022 r. w USA potwierdzono 300 ognisk grypy ptaków na fermach drobiu; koniecznemu ubojowi i utylizacji poddano łącznie 56 mln szt. drobiu.

Zjadliwy wirus grypy ptaków rozprzestrzenia się po fermach drobiu i przydomowych stadach w Meksyku, Kolumbii, Wenezueli, Ekwadorze, Peru i Chile – krajach zachodniego wybrzeża Ameryki Płd. Na razie drób w Brazylii i Argentynie jest wolny od tej groźnej choroby, m.in. dzięki niezwykle ostrym i restrykcyjnym wymaganiom bioasekuracji.

I chociaż zdecydowana większość potwierdzonych przypadków zakażenia dotyczy dzikiego ptactwa, szczególnie pelikanów, zdarzają się również ogniska grypy ptaków na fermach drobiu: w Meksyku trzeba było poddać ubojowi i koniecznej utylizacji ponad 1,5 mln szt. drobiu, natomiast w Ekwadorze 180 tys. szt. Wprawdzie nie są to ilości porównywalne do tych, jakie notuje się np. w USA czy Francji, ale pomimo to fakt występowania ognisk grypy ptaków silnie oddziałuje na efektywność przemysłu drobiarskiego. Można by powiedzieć: Skąd my to znamy?

Otóż podobnie jak przed kilkunastu laty w Polsce i innych krajach europejskich środki masowego przekazu poprzez sensacyjne informacje, zawierające cały szereg nieprawdziwych danych i chętnie rozpowszechniane przez żądne sensacji media (prasa, radio, telewizja, internet), ostrzegały społeczeństwo o zbliżającej się epidemii grypy twierdząc, że wirusy grypy ptaków z łatwością będą zakażały ludzi powodując mniej lub bardziej ostry stan zapalny, który może w wielu przypadkach skończyć się koniecznością hospitalizacji, a nawet śmiercią. Wystraszeni konsumenci, nie chcąc zakazić się wirusem, niechętnie kupowali tuszki kurcząt, elementy mięsa drobiowego czy jaja.

Na skutek podobnych sensacyjnych doniesień medialnych sprzedaż drobiu (tuszki i elementy) w Ekwadorze spadła w ciągu kilku ostatnich dni o 15-20%. Spadła również o 12-22% cena sprzedaży mięsa drobiowego. Zamieszanie na rynku drobiowym w Ekwadorze jest tym bardziej dramatyczne, że zgodnie z wieloletnią tradycją w okresie Bożonarodzeniowym sprzedawano zwykle ok. 30% rocznej sprzedaży drobiu!

Wraz z informacjami o wirusach grypy ptaków powróciły do medialnych doniesień także te o stosowaniu w chowie drobiu hormonach i antybiotykach oraz o niehumanitarnym traktowaniu kurcząt i kur niosek.