Obecnie dieta ludzka wymaga szczególnej uwagi również pod kątem stosowania w niej żywności funkcjonalnej. Niektóre spożywane przez nas produkty, szczególnie zwierzęce, niosą wysoką wartość odżywczą, poza tym mogą być stosunkowo łatwo modyfikowane poprzez wprowadzanie zmian do żywienia zwierząt gospodarskich. Jaja ptasie są komórkami rozrodczymi o warstwowej budowie mającej zapewnić ochronę zarodka zawierające substancje dla niego odżywcze, w tym wiele cennych związków (białek, lipidów, kwasów tłuszczowych, witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, makro- i mikroelementów). Pewne elementy składu chemicznego jaj mogą być modyfikowane w kontekście zaspokojenia potrzeb dietetycznych konsumentów, zwłaszcza z uwagi na wysoki stopień przyswajalności składników pokarmowych zawartych w jajach kurzych. Praca przybliża wybrane substancje bioaktywne, których zawartość w jajach nadaje im właściwości nutraceutyczne i w pewnym stopniu może podlegać modyfikacjom żywieniowym.

Piśmiennictwo:

1.      Achremowicz K., Szary-Sworst K. (2005) Wielonienasycone kwasy tłuszczowe czynnikiem poprawy stanu zdrowia człowieka. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 3(44), 23-35.

2.      Bałasińska B., Jank M., Kulasek G. (2010) Właściwości i rola wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w utrzymaniu zdrowia ludzi i zwierząt. Życie Weterynaryjne, 85(9), 749-756.

3.      Batkowska J., Drabik K., Brodacki A., Czech A., Adamczuk A. (2021) Fatty acids profile, cholesterol level and quality of table eggs from hens fed with the addition of linseed and soybean oil. Food Chemistry, 334, 127612.

4.      Budni J., Bellettini-Santos T., Mina F., Garcez M.L., Zugno, A.I. (2015) The involvement of BDNF, NGF and GDNF in aging and Alzheimer’s disease. Aging and Disease, 6(5), 331-341.

5.      Cannell J., Hollis B., Zasloff M., Heaney R. (2007) Diagnosis and treatment of vitamin D deficiency. Expert Opinion on Pharmacotherapy, 9(1), 107–118.

6.      Chen G.H., Tang S.J., Chen C.S., Jiang S.T. (2000) Overexpression of the soluble form of chicken cystatin in Escherichia coli and its purification. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 48(6), 2602-2607.

7.      Cherian G. (2008) Egg quality and yolk polyunsaturated fatty acid status in relation to broiler breeder hen age and dietary n-3 oils. Poultry Science, 87(6), 1131-1137.

8.      Chung H.Y., Rasmussen H.M., Johnson E.J. (2004) Lutein bioavailability is higher from lutein-enriched eggs than from supplements and spinach in men. The Journal of Nutrition, 134(8), 1887-1893.

9.      Ciftci M., Ertas O.N., Guler T. (2005) Effects of vitamin E and vitamin C dietary supplementation on egg production and egg quality of laying hens exposed to a chronic heat stress. Revue de Medecine Veterinaire, 156(2), 107-111.

10.  Dong X.F., Zhai Q.H., Tong J.M. (2019) Dietary choline supplementation regulated lipid profiles of egg yolk, blood, and liver and improved hepatic redox status in laying hens. Poultry Science, 98(8), 3304-3312.

11.  Gillingham L.G, Harris-Janz S., Jones P.J. (2011) Dietary monounsaturated fatty acids are protective against metabolic syndrome and cardiovascular disease risk factors. Lipids, 46, 209-228.

12.  Gołąb K., Warwas M. (2005) Białka jaja kurzego–właściwości biochemiczne i zastosowania. Advances in Clinical and Experimental Medicine, 14(5), 1001-1010.

13.  Grobas S., Mendez J., Bote B L., De Blas B.C., Mateos G.G. (2002) Effect of vitamin E and A supplementation on egg yolk α-tocopherol concentration. Poultry Science, 81(3), 376-381.

14.  Grune T., Krämer K., Hoppe P.P., Siems W. (2001) Enrichment of eggs with n−3 polyunsaturated fatty acids: Effects of vitamin E supplementation. Lipids, 36(8), 833-838.

15.  Gutierrez M.A., Takahashi H., Juneja L.R., Yamamoto T. (1996) Nutritive evaluation of hen eggs. Hen eggs their basic and applied science. Yamamoto T., Juneja L.R., Hatta H., Kim M. (Eds) CRC Press Boca Raton, 25-35.

16.  Handelman G.J. (2001) The evolving role of carotenoids in human biochemistry. Nutrition, 17(10), 818-822.

17.  Handelman G.J., Nightingale Z.D., Lichtenstein A.H., Schaefer E.J., Blumberg J.B. (1999) Lutein and zeaxanthin concentrations in plasma after dietary supplementation with egg yolk. The American Journal of Clinical Nutrition, 70(2), 247-251.

18.  Kannel W.B., Castelli W.P., Gordon T., Mcnamara P.M. (1971) Serum cholesterol, lipoproteins, and the risk of coronary heart disease. Annals of Internal Medicine, 74, 1–12.

19.  Kazana W., Jakubczyk D., Siednienko J., Zambrowicz A., Macała J., Zabłocka A. (2023) Mechanism of molecular activity of yolkin—a polypeptide complex derived from hen egg yolk—in pc12 cells and immortalized hippocampal precursor cells h19-7. Molecular Neurobiology, 60(5), 2819-2831.

20.  Kaźmierska M., Kosmalski B., Jarosz B., Ligor M., Trziszka T. (2011) Wpływ zróżnicowanego systemu chowu kur na zawartość luteiny w jajach. Żywność Nauka Technologia Jakość, 18(5), 75-84.

21.  Kijowski J., Leśnierowski G., Cegielska-Radziejewska R. (2013) Jaja cennym źródłem składników bioaktywnych. Żywność Nauka Technologia Jakość, 20(5), 29-41.

22.  Kuliszkiewicz-Janus M., Abdulrahman Saeed Mohamed, Nagi Abod (2006) Biologia lipoproteiny HDL i jej przeciwmiażdżycowe działanie. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 60, 307-315.

23.  Leeson S. (2006) Lutein-enriched eggs: transfer of lutein into eggs and health benefits. The amazing egg. [In:] Sim J.S., Sunwoo H.H. (Eds.) University of Alberta, Edmonton, Canada, 171-180.

24.  Leeson S., Caston L.J. (2003) Vitamin enrichment of eggs. Journal of Applied Poultry Research, 12(1), 24-26.

25.  Lemieszewska M., Jakubik-Witkowska M., Stańczykiewicz B., Zambrowicz A., Zabłocka A., Polanowski A., Trziszka T., Rymaszewska J. (2016) Pro-cognitive properties of the immunomodulatory polypeptide complex, yolkin, from chicken egg yolk and colostrum-derived substances: analyses based on animal model of age-related cognitive deficits. Archivum Immunologiae et Therapiae Experimentalis, 64, 425-434.

26.  Li-Chan E.C., Kim H.O. (2008) Structure and chemical composition of eggs. Egg Bioscience and Biotechnology, 10, 1-95, 9780470181249.

27.  Lin H., Wang L.F., Song J.L., Xie Y.M., Yang Q.M. (2002) Effect of dietary supplemental levels of vitamin A on the egg production and immune responses of heat-stressed laying hens. Poultry Science, 81(4), 458-465.

28.  Matt D., Veromann E., Luik A. (2009) Effect of housing systems on biochemical composition of chicken eggs. Agronomy Research, 7(Special issue II), 662-667.

29.  Miranda J.M., Anton X., Redondo-Valbuena C., Roca-Saavedra P., Rodriguez J.A., Lamas A., Franco C.M., Cepeda A. (2015) Egg and egg-derived foods: effects on human health and use as functional foods. Nutrients, 7(1), 706-729.

30.  Park S.W., Namkung H., Ahn H.J., Paik I.K. (2005) Enrichment of vitamins D3, K and iron in eggs of laying hens. Asian-Australasian Journal of Animal Sciences, 18(2), 226-229.

31.  Polanowski A., Sosnowska A., Zabłocka A., Janusz M., Trziszka T. (2013) Immunologically active peptides that accompany hen egg yolk immunoglobulin Y: separation and identification. Biological Chemistry, 394(7), 879-887.

32.  Polanowski A., Zabłocka A., Sosnowska A., Janusz M., Trziszka T. (2012) Immunomodulatory activity accompanying chicken egg yolk immunoglobulin Y. Poultry Science, 91(12), 3091-3096.

33.  Rajalekshmy P.K. (2010) Effects of dietary choline, folic acid and vitamin B12 on laying hen performance. PhD Dissertation, University of Nebraska, Lincoln, USA.

34.  Raza T., Chand N., Khan R.U., Shahid M.S., Abudabos A.M. (2016) Improving the fatty acid profile in egg yolk through the use of hempseed (Cannabis sativa), ginger (Zingiber officinale), and turmeric (Curcuma longa) in the diet of Hy-Line White Leghorns. Archives Animal Breeding, 59(2), 183-190. https://doi.org/10.5194/aab-59-183-2016.

35.  Rizzi C., Chiericato G.M. (2010) Chemical composition of meat and egg yolk of hybrid and italian breed hens reared using an organic production system. Poultry Science, 89, 1239–1251.

36.  Saleh Y., Ziolkowski P., Siewinski M., Milach J., Marszalik P., Rybka J. (2001) The combined treatment of transplantable solid mammary carcinoma in Wistar rats by use of photodynamic therapy and cysteine proteinase inhibitor. In Vivo (Athens, Greece), 15(4), 351-357.

37.  Seuss-Baum I. (2007) Nutritional evaluation of egg compounds. [In:] Bioactive egg compounds. Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 117-144.

38.  Smolders L., de Wit N.J., Balvers M.G., Obeid R., Vissers M.M., Esser D. (2019) Natural choline from egg yolk phospholipids is more efficiently absorbed compared with choline bitartrate, outcomes of a randomized trial in healthy adults. Nutrients, 11(11), 2758.

39.  Sosnówka-Czajka E., Skomorucha I., Herbut E. (2014) Kształtowanie się wybranych cech jakościowych jaj kur rodzimego pochodzenia. Roczniki Naukowe Zootechniki, 41 (2), 93-105.

40.  Squires M.W., Naber E.C. (1993). Vitamin profiles of eggs as indicators of nutritional status in the laying hen: vitamin A study. Poultry Science, 72(1), 154-164.

41.  Surai P.F. (2000) Effect of selenium and vitamin E content of the maternal diet on the antioxidant system of the yolk and the developing chick. British Poultry Science, 41(2), 235-243.

42.  Szablewski T., Gornowicz E., Stuper-Szablewska K., Kaczmarek A., Cegielska-Radziejewska R. (2013) Skład mineralny treści jaj kur ras zachowawczych z chowu ekologicznego. Żywność Nauka Technologia Jakość, 20(5), 42-51.

43.  Trziszka T., Polanowski A., Szuba A., Rymaszewska J., Dobrzański Z. (2013). Eggs as a source of nutraceuticals and biomedical substances in the prevention of civilization diseases. World’s Poultry Science Journal, 69, 1-5.

44.  Turk V., Bode W. (1991) The cystatins: protein inhibitors of cysteine proteinases. FEBS letters, 285(2), 213-219.

45.  Wallace T.C. (2018) A comprehensive review of eggs, choline, and lutein on cognition across the life-span. Journal of the American College of Nutrition, 37(4), 269-285.

46.  Węsierska E., Saleh Y., Trziszka T., Kopeć W., Siewiński M., Korzekwa K. (2005) Antimicrobial activity of chicken egg white cystatin. World Journal of Microbiology and Biotechnology, 21, 59-64.

47.  Zeisel S.H. (2000) Choline: needed for normal development of memory. Journal of the American College of Nutrition, 19(sup5), 528-531.

48.  Zymon M., Strzetelski J. (2007) Możliwości modyfikacji tłuszczu śródmięśniowego u bydła mięsnego. Medycyna Weterynaryjna, 63(12), 1526-1529.